"Özşefkat" kavramı

Neredeyse bir çoğumuz başkalarına şefkat gösterme konusunda yeterince iyiyiz fakat aynı şefkati kendimize gösterebiliyor muyuz? Öz-şefkat, bireyin kendi özüne göstermiş olduğu anlayış ve merhamettir. Bunun tam olarak ne olduğunu anlayabilmek ve bunu yapıp yapmadığınızı öğrenebilmek için şu şekilde düşünebilirsiniz: Sevdiğiniz ve değer verdiğiniz herhangi birini düşünün. Bu kişi, gerçekten yanında kendinizi iyi hissettiğiniz ve doğal davranabildiğiniz biri olsun. Şimdi farz edin ki bu kişinin başına kötü bir olay gelmiş. Belki ilişkisel sorunlar, belki kayıp yaşadı, belki kendini yalnız hissediyor, belki çalışma hayatıyla ilgili sorunlar ya da belki kendini çaresiz hissediyor. Herhangi bir sebep olabilir fakat belli ki bu kişi çok zor bir süreçten geçiyor. Bu zor sürecini, üzüntüsünü, duygularını sizinle paylaşıyor. Size bunu anlatırken fark ediyorsunuz ki bu kişi sürekli kendini suçlayıp kendine karşı acımasız suçlamalarda bulunuyor. Böyle bir durumda sevdiğiniz ve değer verdiğiniz insan sizinle bu zor sürecini ve üzüntüsünü paylaştığında ona neler söylerdiniz? Ses tonunuz nasıl olurdu? Bu sorulara kendi içinizde cevabınızı verdikten sonra şimdi de kendi yaşadığınız zorlu bir süreci düşünün. Belki sizde kendinizi yalnız hissettiniz, yetersizlik duygularınız vardı, aileniz ile sorunlar yaşadınız, bir kayıp yaşadınız ya da talihsiz bir olay yaşadınız.

Bu zorlu süreçte kendinize karşı nasıl davrandınız? Kendinize hangi tonla konuşup neler söylediniz? Bu soruları da düşünüp şu an kendi içinizde cevabınızı verdikten sonra öz-şefkatin ne olduğunu çok daha iyi anladığınıza eminim. Öz-şefkat için bir adım atmaya karar verdiğinizde şu soru ile başlayabilirsiniz: Kendinize de sevdiğiniz birine davrandığınız gibi davranıyor musunuz? Öz-şefkati anlamak ve ona doğru bir adım atmak için en basit yol buyken daha eksiksiz bir tanım ile devam edelim. Öz-şefkat, zorlu süreçler de ya da acı çektiğimiz dönemlerde uygulanan üç ana bileşenden oluşmaktadır:

Öz nezaket, ortak insanlık hali ve farkındalık. Zor bir süreçten geçerken, bir hata yaptığımız da ya da başarısızlığa uğradığımızda kendimizi destekleyici bir omuz gibi görüp sıkı sıkı sarılmaktansa omzumuzu dövmemiz çok daha olasıdır. Bir çoğumuz böyle zor bir süreçten geçerken kendimize karşı acımasız, sert, ve yargılayıcı bir şekilde davranırken kendimize yönelik kaba ithamlarda bulunuruz. Öz nezaket ise eksiklerimizi ya da yanlışlarımızı fark ettiğimiz zamanlar kendimize karşı acımasız eleştirel bir yaklaşımı benimsemek yerine, kendimize karşı destekleyici bir tutum sergileyerek umut verici olabileceğimizdir. Yetersiz olduğumuz herhangi bir konuda kendimize saldırıp suçlamalarda bulunmak yerine, kendimize samimiyet göstererek koşulsuz bir kabul sunarız. Bir diğer bileşen olan ortak insanlık halini “neden ben?” sorusu üzerinden açıklamak çok daha net olacaktır.

Düşünün ki çok üzgün ya da acı çektiğiniz bir dönemdesiniz. Aklınızda oluşan sorulardan biri “neden ben?” sorusudur. Bu soruyu sorduğumuz zaman aslında kendimizi yalnızlaştırmış oluyoruz. Diğer tüm insanlar sorunsuz, acıdan ve üzüntüden uzak, mutlu ve normal bir hayat yaşıyormuş gibi düşünürüz. Bu düşünce de bizi diğer insanlardan ayırmaya olan yakınlığımızı daha da destekler. Fakat acı ve üzüntü hayatın kaçınılmaz bir bileşenidir. Sebeplerimiz, koşullarımız, yaşadığımız acının düzeyi değişkenlik gösteriyor olsa da hepimiz bunu yaşarız. Herkesin acı çektiğini fark ederek ve yaşadığımız acıların insan olmanın bir parçası olduğunu görerek başlayabiliriz. Son bileşen olan farkındalık, Christopher Germer tarafından şu şekilde özetlenmiştir: “deneyimlediğimiz şeyin ne olduğunu, onu deneyimlemekte olduğumuz sırada fark etmek”. Kendi acımıza şefkat ile yaklaşabilmemiz için öncelikle acı çektiğimizi fark edebilmemiz gerekir.

Farkındalık, ne acılarımızı görmezden gelip hissettiklerimizi bastırmamıza ne de acımızla bütünleşerek içinde boğulmamızı neden olmadan, hissettiklerimizi ne daha eksik ne daha fazla, olduğu gibi hissetmemiz konusunda destek sağlar. Acı yaşadığınız zamanlar “şu anda ne hissediyorum” sorusu ile farkındalık yaratabilirsiniz. Şu an bu yazıyı okuyorsanız öz-şefkat ile ilgili bir başlangıç yaptınız. Kendinizi ve kusurlarınızı kucaklamayı öğrenerek psikolojik dayanıklılığınızı arttırmak sizlerin elinde.